Nhiều người nghe nói đến cholesterol liền kết luận đây là chất có hại, cần hạn chế nạp vào cơ thể. Tuy nhiên, không phải cholesterol nào cũng xấu. Và bài viết sau đây sẽ cho bạn biết cholesterol có tác dụng gì và chúng thực sự có lợi hay có hại đối với sức khỏe.

1. Cholesterol là gì và có tác dụng gì?

Cholesterol là một chất trông như sáp, giống như mỡ, có mặt trong mọi tế bào của cơ thể. Cholesterol do gan sinh ra và đóng vai trò thiết yếu cho hoạt động bình thường của cơ thể. Tuy nhiên, nếu có quá nhiều cholesterol tích lũy trong máu, các vấn đề như bệnh tim có thể xảy ra.

Cholesterol là chất cần thiết để tạo ra một số hormone, vitamin D và các axit mật, vốn là thứ tạo nên một thành phần trong dịch tiêu hóa. Ngoài ra, cholesterol còn giữ cho màng tế bào - lớp màng bọc quanh mỗi tế bào - có tính đàn hồi nhưng lại chắc chắn.

Nhiều cholesterol trong máu có thể gây ra bệnh tim mạch (Nguồn ảnh: ST)

2. Cholesterol có lợi hay hại đối với sức khỏe?

Các chất béo, bao gồm cả cholesterol, không thể trộn lẫn với các dung dịch có gốc nước của cơ thể. Bởi vậy, chúng cần được gói vào bên trong một vỏ bọc “thân thiện” với nước để có thể vận chuyển đi khắp cơ thể, gọi là lipoprotein.

Lipoprotein là dạng protein liên kết với các chất béo để vận chuyển chất béo trong máu. Dựa trên kích thước và tỷ lệ protein/lipid người ta phân thành hai dạng chính: Lipoprotein tỷ trọng thấp (Low Density lipoprotein – LDL) và Lipoprotein tỷ trọng cao (High Density Lipoprotein – HDL).

LDL và HDL cholesterol (Nguồn ảnh: ST)

2.1. LDL cholesterol

LDL cholesterol có thành phần chất đạm ít hơn trong HDL và chứa nhiều cholesterol hơn. Loại lipoprotein này dễ bám trên thành mạch và gây tình trạng xơ cứng mạch, vôi hóa mạch. Vì LDL đưa cholesterol vào máu nên đây được xem là lipoprotein xấu.

Nồng độ LDL cholesterol bình thường trong máu ở mức 100 - 129 mg/dL. Tuy nhiên, giá trị tối ưu của LDL nên ở mức < 100 mg/dL.

2.2. HDL cholesterol

HDL cholesterol có thành phần chất đạm nhiều (có khi đến 50%), ít cholesterol và các thành phần chất béo khác. Đây được xem là lipoprotein tốt cho sức khỏe và hệ tim mạch vì chúng đưa cholesterol ra khỏi máu.

Nồng độ HDL cholesterol bình thường trong máu khoảng 40 - 50 mg/dL (1.0 - 1.3 mmol/L) ở nam và khoảng 50 - 59 mg/dl (1.3 - 1.5 mmol/L) ở nữ. Và giá trị tối ưu của HDL nên ở mức > 60 mg/dL.

3. Chu trình vận hành của cholesterol

Cholesterol luân chuyển giữa gan và máu, thực hiện các chức năng thiết yếu. Quá trình này dựa vào sự cân bằng giữa hai lipoprotein là HDL và LDL.

- Mức LDL tăng lên trong máu có thể gây tích tụ các mảng bám chứa cholesterol, làm hẹp động mạch và tăng huyết áp, bắt đầu dẫn đến bệnh tim. Nếu các mảng này bị vỡ, các cục máu có thể hình thành, làm tắc nghẽn nguồn cung cấp máu. Mức LDL cao có thể do chế độ ăn, béo phì hoặc di truyền.

- Nồng độ HDL cao giúp đưa cholesterol thừa ra khỏi các tế bào, máu và các mảng bám trở về gan. Như vậy có nghĩa là nhiều cholesterol được chuyển đi hơn, giảm sự hình thành các mảng bám. Tại gan, gan chuyển hóa cholesterol thừa thành các axit mật và tái sử sụng hoặc bài tiết chúng dưới dạng muối mật.

LDL tăng lên làm hẹp động mạch và gây tăng huyết áp (Nguồn ảnh: ST)

► Mối liên hệ giữa cholesterol và bệnh tim mạch và đột quỵ

Ở những người có chế độ ăn với hàm lượng chất chống oxy hóa (có trong trái cây và rau củ) thấp, quá nhiều cholesterol có thể dẫn đến việc tích tụ mỡ dự trữ trên thành động mạch (chứng vữa động mạch).

Lúc này, cơ thể sẽ phản ứng bằng phản ứng viêm, khiến thành động mạch sưng và dày lên. Điều này sẽ hạn chế lưu lượng máu và các mô nằm sau vị trí này sẽ bị thiếu oxy dẫn đến các mô tim bị chết. Nếu số lượng mô tim chết đi đủ lớn thì có thể có một cơn đau tim hoặc suy tim xảy ra.

Trường hợp mỡ ở thành động mạch vỡ ra tạo thành các cục máu đông có khả năng khiến các mạch máu bị nghẽn hoàn toàn. Khi dạng tắc nghẽn này xảy ra trong động mạch của não sẽ gây nên một cơn đột quỵ.

Nhiều cholesterol xấu có thể gây cơn đau tim hoặc đột quỵ (Nguồn ảnh: ST)

4. Cholesterol có trong thực phẩm nào?

Cholesterol có nhiều trong thực phẩm có nguồn gốc động vật, nhưng cơ thể chúng ta hoàn toàn có thể tạo ra đủ lượng cholesterol cần thiết. Con người có thể tạo ra tất cả các cholesterol cần thiết chủ yếu tại gan (chiếm 70%), và từ chế độ ăn (chiếm 30%) từ các loại thực phẩm.

Mặc dù, gan có chức năng điều hòa lượng cholesterol của chúng ta bất kể lượng cholesterol trong chế độ ăn là bao nhiêu. Nhưng một chế độ ăn chứa quá nhiều một số loại thực phẩm nhất định sẽ khiến một số người sản sinh quá nhiều cholesterol.

Hàm lượng cholesterol trong một số thực phẩm.

Song, chất béo là một phần quan trọng trong chế độ ăn nhưng một số chất béo lại lành mạnh hơn số còn lại. Ăn các loại chất béo khác nhau sẽ ảnh hưởng đến số lượng của các cholesterol khác nhau trong cơ thể và các tác động tiêu cực và tích cực tương ứng.

- Các chất béo không bão hòa (dầu oliu, quả bơ, cá hồi…) có thể làm giảm mức cholesterol xấu (LDL) và tăng mức cholesterol tốt (HDL).

Chất béo không bão hòa giúp tăng mức cholesterol tốt (Nguồn ảnh: ST)

- Ngược lại, các chất béo chuyển hóa (bánh quy, khoai tây rán và bánh kem…) và chất béo bão hòa (thịt mỡ, bơ động vật, sữa và các chế phẩm từ sữa…) sẽ góp phần làm tăng cholesterol xấu (LDL) và giảm mức cholesterol tốt (HDL).

Chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa làm tăng cholesterol xấu (Nguồn ảnh: ST)

5. Kết luận

Hi vọng những chia sẻ trên đây sẽ giúp bạn hiểu được cholesterol có tác dụng gì, cũng như lựa chọn được các loại thực phẩm chứa cholesterol có lợi cho sức khỏe để ngăn ngừa bệnh tật và sống khỏe mạnh hơn.

Theo "Sống lành mạnh"

>> Xem thêm: Chất béo có trong thực phẩm nào, loại nào tốt, loại nào xấu?